
sobota, 20 października 2007
czwartek, 18 października 2007
Wróżbici i wróżbitki

Najsłynniejsi wróżbici i wróżbitki
Pytia:
Wyrocznia Delficka - sławna w starożytnej Grecji wyrocznia w Delfach, która ogłaszała swe przepowiednie przez kapłankę. Kapłanka ta musiała mieć co najmniej 50 lat i zwana była Pytią. Pytia piła ze świętego źródła Kassotis, żuła liście laurowe i z wysokości swego trójnogu wygłaszała święte słowa wyroczni czasami od razu w formie heksametrycznej, zwykle jednak dopiero świątynni poeci układali jej słowa w formie poetyckiej. Zwyczaj ten, poniechany w czasach upadku, znów został wskrzeszony za cesarstwa rzymskiego. Co jakiś czas odżywają sugestie, że Pytia wygłaszała swe przepowiednie pod wpływem upajających wyziewów, wydobywających się w świątyni. Pytać wyrocznię mieli prawo tylko mężczyźni po szeregu obrzędów oczyszczających i po złożeniu przepisanych ofiar. Pytania mogły dotyczyć wszystkich dziedzin życia. Słynne było, na przykład, pytanie Chajrefona, kto jest najmądrzejszym człowiekiem w Grecji. Odpowiedź wyroczni brzmiała: Sokrates.Wyrocznia często była pytana o przyszłość w czasach kryzysów lub wojen.
Kassandra:
Kasandra (gr. Κασσάνδρη Kassandre;) - w mitologii greckiej córka króla Troi Priama i jego żony Hekuby. Jej bliźniaczym bratem był Helenos.
Zakochany w niej Apollo dał jej dar widzenia przyszłości, jednak Kasandra nie odwzajemniła jego miłości. Rozgoryczony rzucił na nią klątwę, sprawiając, że nikt nie wierzył w jej przepowiednie. Dramatycznych ostrzeżeń Kasandry nie słuchali jej rodacy, nie udało się jej zapobiec upadkowi Troi. Po zdobyciu miasta przez Achajów, została wywieziona do Myken jako branka króla Agamemnona. Także on nie wierzył jej przepowiedniom. Zginęła razem z nim, zamordowana przez żonę Agamemnona Klitajmestrę i jej kochanka Egista.
Jej imię stało się synonimem złowróżbnej prorokini, wieszczącej nieszczęście.
Melampus:
Melampus legendarny wieszcz i wróżbita grecki i prorok. Syn Amythaona i Idiomene. Stał się sławny dzięki swemu dziełu, w którym wyjaśniał wróżenie z drgań członków. Słowo Melampus znaczy („czarnonogi”). Mity mówią, że niegdyś jego uszy polizały węże, dlatego rozumiał mowę zwierząt, przepowiadał i leczył, był założycielem rodu proroków Melampodydów. Swoje magiczne moce wykorzystywał dla własnego dobra i dla brata, Biasa. Jego żona Iphianassa urodziła mu pięcioro dzieci: Anthiphatesa, Mantiosa, Abasa, Pronoe i Mant.
Mimir:
Mimir - nordycki bóg mądrości o postaci olbrzyma. Zamieszkiwał pod Yggdrasilem (wiecznie zielonym drzewem, gałęziami sięgającym nieba, a korzeniami - podziemnej krainy zmarłych), u Źródła Mimira (Mimirsbrunn), którego wody zawierały całą mądrość świata.
Za możliwość napicia się wody mądrości aby stać się najmądrzejszym z bogów, Odyn ofiarował jedno swe oko.
Fineus:
Fineus - w mitologii greckiej syn Agenora, król miasta Salmydessos w Tracji, posiadał dar przepowiadania przyszłości.
Jego żona, Idaja, oskarżyła niesłusznie synów Fineusa z pierwszego małżeństwa o zniewagę, za co Fineus rozkazał ich oślepić. Bogowie chcać ukarać go za ten czyn, zesłali Harpie, które porywały jedzenie ze stołu lub zanieczyszczały je zamin Fineus zdążył wziąć cokolwiek do ust. Od klątwy i jednocześnie śmierci głodowej Fineusa wybawili Kalais i Zetes.
Kalchas:
Kalchas - najsłynniejszy z wieszczów greckich, towarzyszył wojskom w wyprawie przeciw Troi. Trafnie przepowiedział, że wojna trojańska potrwa dziesięć lat. Istniała przepowiednia, że Kalchas umrze, gdy spotka wieszcza mądrzejszego od siebie. Pokonany w sztuce wieszczenia przez Mopsosa, umarł ze zmartwienia. Świątynia poświęcona Kalchasowi znajdowała się w Apulii, gdzie wyznawcy we śnie usyskiwali wyrok wyroczni.
Nostradamus:
Nostradamus (fr. Michel de Nostredame) (ur. 14 grudnia 1503 r. w Saint-Remy w Prowansji – zm. 2 lipca 1566 r.), francuski lekarz, astrolog, matematyk i autor proroctw, doradca królowej Francji Katarzyny Medycejskiej. Miał m. in. przepowiedzieć okoliczności śmierci jej męża Henryka II.
środa, 17 października 2007
Smoki

Różne "smokopodobne" zwierzęta występowały w mitologiach wielu kultur. Smoki są istotami reprezentującymi siły natury i cztery żywioły, zwłaszcza zaś ogień i powietrze. Smok był też często używany w roli symbolicznej.
W mitologii słowiańskiej występowało stworzenie nazywane żmijem, również mające wygląd gada ze skrzydłami, występujące wysoko w górach, ale nie ingerujące w sprawy ludzkie.
O smokach pisze szczegółowo Benedykt Chmielowski w Nowych Atenach:
"gdzie historia włóczkową robotą" zapisana. Jest to wskazanie na jakiś rodzaj pisma pamiętającego historię smoczych dziejów, opartego na niciach. Tamże smoki strzegły złote runo. Wiele smoków ziało ogniem, choć nie wszystkie. Podobnymi do smoków stworami były też bazyliszki i wywerny.
W przeciwieństwie do europejskiego smoka, smok chiński jest istotą sprzyjającą ludziom, i — jako taki — symbolizował przez wieki władzę cesarską, np. smoczy tron oznaczał tron cesarza Chin. Ludność chińska wierzyła, że pierwszymi cesarzami ich kraju były właśnie smoki.
W odniesieniu do przyrody, smok jest symbolem wody. Chińczycy wierzyli w przeszłości, że każda rzeka, zbiornik wodny czy chmura mają swojego smoka, którymi zarządza Smoczy Król w Niebie. W czasach suszy składano ofiary Królowi Smoków z prośbą o deszcz.
Smok jest elementem wielu chińskich powiedzeń i przysłów, np. chiński idiom 望子成龙 (dosł. pragnąć, by dziecko zostało smokiem) jest używany w odniesieniu do rodziców, którzy mają wygórowane ambicje wobec swych pociech.
Starożytna chińska astrologia umiejscawiała gwiazdozbiór Smoka między Małą i Wielką Niedźwiedzicą. Smok to jedno z 12 zwierząt chińskiego zodiaku.
Elfy w fantastyce
ELFY W FANTASTYCE:
Elfy stanowią jedną z najważniejszych ras większości światów fantasy.
Ze względu na różnice między światami, zachodzą również zasadnicze różnice w opisach elfów w różnych rzeczywistościach fantasy. Wspólne pozostają jednak przeważnie pewne elementy natury oraz wyglądu elfów:
długie, szpiczaste uszy
- długowieczność
- związki z naturą i lasem
- uzdolnienia magiczne
- piękny wygląd
- długie włosy piękny i melodyjny głos
Według niektórych tradycji elfy wyręczają Świętego Mikołaja w rozdawaniu prezentów pod choinkę lub mu w tym pomagają.
Elfy w mitologii cz. 2
Elfy w mitologii irlandzkiej (s.irl Síd, n.irl. Sídhe) są rasą istot nadprzyrodzonych, dość mocno odmiennych od ludzi. Istnieją różne typy sídhe, mianowicie:
- sluagh sídhe potrafiące latać i dowolnie zmieniać kształt elfy z orszaku Dzikiego Łowu,
- sídhe chodzące po ziemi w porze zmierzchu,
- sídhe strzegące lasów i jezior Irlandii i Szkocji.
Elfy w mitologii cz. 1

Elfy światła wymienia się zwykle razem z Asami w miejsce Wanów. Nazwy "Vanir" (Wanowie) i "Álfar" (Elfy) mogły być albo synonimami - stąd wyrażanie "Asowie i Elfy" znaczyło "wszyscy bogowie", albo oznaczało różnicę w statusie między wyższymi (Wanowie) a pomniejszymi (elfy) bogami obfitości. Jeden z Wanów, Frejr był panem Álfheimu (ojczyzny elfów), i miał za sługi dwoje elfów: Byggvira (bożka jęczmienia) i Beylę (boginkę zbóż, nabiału i miodu), którzy wymieniani są w poemacie Lokasenna. Dla elfów jako bóstw obfitości organizowaną późną jesienią alfablót (ofiary dla elfów) które przeprowadzano po domach.
Sławni ludzie mogli być wyniesieni do rangi elfa po śmierci, jak w przypadku kowala Völunda. Poza tym, norweska Heimskringla wspomina o linii lokalnych królów, którzy rządzili Álfheimem - ostatni król z tej dynastii nazywał się Gandalf.
Czarne elfy, żyjące w Svartalfheimie. były uzdolnionymi kowalami, a za najlepszych uznawano synów Ivaldiego, ojca Idun. Choć niektóre źródła identyfikują ich z krasnoludami z Nidavelliru, które podobnie miały reputację doskonałych kowali, nordycka literatura zwykle rozróżnia te rasy.
Folklor skandynawski
W folklorze skandynawskim, który jest połączeniem elementów mitologii chrześcijańskiej i późno-nordyckiej, elfy przetrwały głównie jako nisser (chochliki podobne do polskich domowików) oraz älvor (szw. lp. älva; norw. Ælvor, duń. Alfer). Były to porażającej urody dziewczęta, które żyły w lasach z elfim królem. Były długowieczne i niefrasobliwe z natury. Można je było zobaczyć w nocy tańczące na łąkach, a pozostałe po nich kręgi nazywano älvdanser (elfie tańce) lub älvringar (elfie kręgi). Człowiek obserwujący je w tańcu zauważał po fakcie, że choć jemu wydawało się, że minęły godziny, w prawdziwym świecie minęły lata. Ten fenomen jest też obecny w opowieściach o irlandzkich sídhe i wykorzystany przez Tolkiena w jego Władcy Pierścieni, gdy Drużyna Pierścienia zauważa, że "czas w Lothlórien płynie jakby wolniej", jak również przy spotkaniu Thingola i Meliany.
W Danii wyobrażenia o elfach połączyły się z wyobrażeniem norweskiej Huldry tworząc piękne kobiety, które zwabiają mężczyzn, by ich zatańczyć na śmierć (podobnie jak polskie rusałki). Charakterystyczne jest to, że widziane z tyłu były puste.
Folklor niemiecki
W niemieckim folklorze elfy (s-w-niem. Alb) z bożków przekształciły się w psotne chochliki, które mogły powodować choroby bydła i ludzi, a także zsyłać na śpiących koszmary. Niemieckie słowo Albtraum (koszmar) dosłownie znaczy "elfi sen", a jego archaiczny odpowiednik Albdruck ("elfi ucisk") powstał w wyniku przekonania, że koszmary powodują elfy siedzące na klatce piersiowej śpiącego. Podobnymi stworzeniami o słowiańskim rodowodzie są: Dusiołek Leśmiana i Zmora, zwana też marą.
Najbardziej znaną baśnią o elfach jest "Szewczyk i Elfy" autorstwa braci Grimm. W tej historii elfy mają tylko stopę wysokości, są nagie i (podobnie jak leprechauny) robią buty. W ten sposób pomagają szewcowi. Gdy zaś szewc nagradza ich pracę ubrankami, elfy są zachwycone, zabierają rzeczy i znikają na zawsze. Poza tym, w niemieckim folklorze osobom, które mają umrzeć ma się pojawiać elf, bądź nawet król Elfów - zupełnie jak irlandzka banshee. W przeciwieństwie jednak do banshee, król elfów pojawia się wyłącznie tuż przed śmiercią, a z wyrazu jego twarzy można wyczytać, czy śmierć będzie łagodna czy bolesna. Ten aspekt legendy unieśmiertelnił Goethe w swym poemacie Król Elfów, do którego później muzykę napisał Schubert.
Kim są elfy?
Jednorożce część druga

wtorek, 16 października 2007
Jednorożce
Jednorożec to stworzenie fantastyczne, występujące w mitach i legendach mające jeden róg wyrastający pośrodku czoła. Najwcześniej opisane przez Ktezjasza w V-IV w. p.n.e.; Pliniusz dodaje mu jeszcze łeb jelenia, stopy słonia i ogon lwa. W średniowieczu przedstawiano go z łbem i korpusem białego (rzadziej czerwono-czarnego) konia, dodając niekiedy nogi jelenia, lwi ogon. Jednorożca uważano za jedyne zwierzę odważające się atakować słonia, mające tak ostre kopyta, że jedno ich uderzenie rozcina słoniowi brzuch.W starożytnych mitach jednorożec towarzyszył dziewiczym boginiom księżyca. Jednorożce stanowiły zaprzęg rydwanu Artemidy. W średniowieczu wizerunek dziewicy z jednorożcem na kolanach był częstym motywem sztuki chrześcijańskiej jako symbol Najświętszej Marii Panny, a sam jednorożec symbolizował Chrystusa. Wierzono również, że róg jednorożca ma magiczną moc oczyszczania wszystkiego czego dotknie i jest panaceum na wszelkie trucizny. W sztuce średniowiecznej i renesansowej jest symbolem czystości i niewinności.Jednorożca identyfikowano z nosorożcem, antylopą końską, elandem i kudu. Prawdopodobnie jednorożec „narodził się”, gdy ludzie antyku błędnie uznali znajdowane często śrubowato skręcone siekacze narwala za róg zwierzęcia lądowego.